از آنجایی که انسان به عنوان یک موجود اجتماعی شناخته می شود برای تعامل و حضور در اجتماع نیازمند مهارتهایی است که با نام مهارت های اجتماعی شناخته می شوند. اهمیت مهارت های اجتماعی در زندگی موفق فرد در عرصه های مختلف تحصیلی، کاری و اجتماعی بسیار بالا است، این مهارت ها اکتسابی بوده و با زندگی فرد عجین شده اند. بسیاری از این مهارت ها را افراد از سنین کودکی می آموزند. در این مقاله قصد داریم به مهارت های اجتماعی کودکان و اهمیت آن صحبت کنیم.
مهارت اجتماعی چیست
افراد برای موفقیت در زندگی خود علاوه بر مهارت های فردی به مهارت های اجتماعی نیز احتیاج دارند. این مهارت ها به زندگی فرد در تعامل با دیگران اشاره دارد و آموختن آنها می تواند زندگی اجتماعی فرد را به شکل چشم گیری بهبود بخشد. این شکل از مهارت ها اکتسابی هستند و شخص از زمان کودکی خود آنها را به اشکال مختلف می آموزد. آموزش این مهارت ها ممکن است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم صورت گیرد. مهمترین مسئله در آموختن این مهارت های اجتماعی آن است که با شیوه های مختلفی می توان آن را به کودک آموخت این مهارت ها از طریق الگوسازی، مشاهده، تمرین و بازخورد آموخته می شوند و شامل مهارت های کلامی و غیر کلامی هستند.
برخی از مهارت های اجتماعی را کودک باید در تعامل با خود به کار برد و برخی دیگر را در تعامل با افراد جامعه اما مسئله مهم این است که عدم آموزش این مهارت ها می تواند زندگی اجتماعی افراد را تحت تاثیر قرار دهد.
مهارت های اجتماعی که باید به کودک آموخت
برای این که بتوان در مورد مهارت های اجتماعی و نقش آنها در زندگی فرد به جزئیات اشاره کرد باید این مهارت ها را بشناسید. توانمندی های اجتماعی به دو بخش تقسیم می شوند که شامل موارد زیر است:
. توانایی های برخورد با خود ( دنیای احساسات خویشتن ) شامل:
– ایجاد و حفظ یک تصویر مثبت از خود
– اعتماد به نفس
– داشتن روح ابتکار و اشتیاق
– توانایی ایجاد مشغولیات برای خود
– برخورد سازنده با ترس ها و شکست ها
- ۲٫ توانایی برخورد با دیگران
– توانایی نفوذ در دیگران
– توانایی حل درگیری ها با روش های سازنده
– توانایی ایجاد و حفظ رابطه با دیگران
– توانایی فعالیت در گروه: همکاری و هماهنگی با دیگران در تعیین اهداف و شیوه های انجام کار و اعمال تغییرات
– توانایی قانع کردن دیگران
– مشارکت در امور اجتماعی
مهارت های زندگی به چهار بخش تقسیم می شوند که به شرح زیر است:
- ۱٫ مهارت های خودیاری
– پوشیدن لباس ( بستن دکمه، باز و بسته کردن زیپ، باز و بسته کردن بند کفش، آویزان کردن لباس ها )
– غذا خوردن ( استفاده از قاشق چنگال و کارد )
– نظافت کردن ( حمام و دستشویی رفتن، مسواک زدن، شانه زدن )
– خانه داری ( چیدن سفره، مرتب کردن تخت خواب، جارو کردن، گردگیری، شستن ظروف، بردن زباله ها و … )
- مهارت های سازگاری با دیگران عبارتند از:
– به کار بردن واژه های مؤدبانه و گفتن کلمات مناسب در زمان مناسب
– پیروی از اصول و قواعد و قوانین ( رعایت قوانین بازی )
– کمک به دیگران در انجام کارهای مفید
-
مهارت های دوست یابی عبارتند از:
– داشتن ظاهر آراسته
– لبخند زدن
– پیش قدم شدن در دوستی ها، رعایت نوبت در سخن گفتن، دعوت کردن و …
– شیوه بیان احساسات
مهارت های ارتباطی با دیگران عبارتند از:
– نگاه کردن
– یافتن هم صحبت در جمع
– گوش دادن، نگاه کردن و توجه به گوینده
– پاسخ گفتن و بیان مطالب خود بعد از اتمام صحبت طرف مقابل
– رعایت نوبت در صحبت
– قطع نکردن صحبت دیگران
– توانایی نشان دادن احساسات و رفع آن ها ( خشم، حسادت، کینه و … )
– توانایی گفتن نه به دیگران
– احترام به قانون
– مسؤولیت پذیری
– دفاع از خود و حقوق خود
– عذرخواهی در صورت بروز اشتباه
– همیشه حقیقت گو بودن
– با بزرگترها مشورت کردن
– عدم تمسخر دیگران به دلیل معایب و ظاهر زشتشان
– تشویق و بیان توانایی های دیگران
– ابراز نظر کردن در جمع
– اگر از کسی رنجیدی او را ببخش خودت او را آگاه کن
– راحت به نادانی هایت اعتراف کن
– برای مطرح کردن خود و جلب توجه دیگران دروغ نگو
– خجالتی نباش
بهترین روش های آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان
همانطور که اشاره کردیم روش های مختلفی می توان برای آموزش این مهارت های اجتماعی به کودکان به کار برد، که شامل قصه گویی، بازی های جمعی، کارهای گروهی و … می شود. هرچه کودک مهارت های اجتماعی بیشتری بیاموزد در بزرگسالی با مشکلات کمتری در اجتماع روبه رو خواهد شد.
بهترین مهارت های اجتماعی برای آموزش به کودکان
بهتر است که کودکان در ابتدا مهارت های اجتماعی پایه را بیاموزند، با روند افزایش سن این آموزش ها می تواند عمیق تر و پیچیده تر شوند، آموزش ها باید متناسب با شرایط و سن کودک باشد. مهمترین مهارت های اجتماعی که در سنین کودکی می توان به کودک آموخت و مهارت های پایه نام دارند شامل موارد زیر است:
برقرار کردن رابطه چشمی
یکی از مهمترین مهارت های اجتماعی که کودک باید از همان آغاز بیاموزد برقرار کردن ارتباط چشمی با مخاطبان است. این که کودک با نگاه کردن به مخاطب در زمان صحبت کردن و یا شنیدن صحبت های او نشان می دهد که روی صحبت کردن تمرکز کافی دارد.
سلام کردن
اولین راه ارتباطی کودک با دنیای پیرامون ارتباط برقرار کردن است، سلام کردن می تواند دریچه ای برای شروع این ارتباط باشد. باید به کودک بیاموزیم که به درستی از واژگانی چون سلام و احوالپرسی استفاده کند، ضمن این که با تغییر چهره (مثلا لبخند زدن) تن صدا (صحبت کردن واضح و با صدای مناسب)، ژست ( دراز کردن دست برای دست دادن) و یا فرم نشستن یا ایستادن ( از جا برخواستن در حالت نشسته و یا نزدیک شدن به مخاطب برای مصافحه در حالت ایستاده) باید با دیگران ارتباط بگیرد.
کودکانی که در این زمینه مشکل دارند معمولا با تن صدای بسیار پایین صحبت می کنند، ارتباط چشمی برقرار نمی کنند، برای آنها نزدیک شدن به دیگران کار سختی است و همین مسئله روی زندگی اجتماعی آنها تاثیرگذار هستند.
پیش قدم شدن در گفتگو
این بسیار مهم است که کودک بتواند در ورود به یک جمع در گفتگو پیش قدم شود، به سوالاتی که از او می پرسند پاسخ دهد، بتواند سر صحبت را با همسالان خود باز کند، مثلا در مورد کارتون مورد علاقه اش با او صحبت کند ” تو تا حالا کارتون خرس ها رو دیدی؟” یا ” کارتون مورد علاقه تو چیه” این دست سوالات می تواند باعث شود که او در جمع احساس راحتی داشته باشد و از این که منزوی و تنها گوشه ای بنشیند رها شود.
مطلب مرتبط: ۱۰ مهارت اجتماعی مهم برای کودکان
همدلی کردن
گاهی نیاز است که به حرفهای اطرافیان گوش دهد، مشکلاتش را بداند و با او ابراز همدردی کند، همدلی کردن باعث می شود که فرد ارتباط واقعی با دوستانش داشته باشد، مثلا کودکی که دوست صمیمی اش در امتحان مردود شده می تواند با گفتن جملاتی مثل ” اشکال نداره دوباره تلاش کن و این بار بیشتر درس بخوان تا جبران کنی” با او به ابراز همدردی بپردازد.
یافتن نقاط مشترک
برای این که ارتباطات حفظ شود کودک باید قادر به یافتن نقاط مشترک با اطرافیان باشد. پیدا کردن این نقاط مشترک به کودک کمک می کند تا ارتباطات خود را توسعه بخشیده و آن را طولانی تر کند.
حل مسئله
کودک باید بتواند اختلافات خود با دیگران را شناسایی کرده و به دنبال راهی برای حل این اختلافات باشد. یک کودک دارای مهارت اجتماعی بالا قادر است با صحبت کردن منطقی و درک اختلاف ضمن گفتگو مشکل را به خوبی حل کند، کودکانی که این مهارت را ندارند سریع عصبانی می شوند و معرکه را ترک کرده و یا از رویارویی با فرد مورد نظر طفره می روند.
عذرخواهی کردن
یکی از مهمترین مهارت های اجتماعی که کودک باید بیاموزد فرهنگ عذرخواهی کردن است، این که هرکس خطا یا اشتباهی کند کاملا طبیعی است اما این روش صحیح عذرخواهی و اعتراف به اشتباه است که باعث می شود یک ارتباط صدمه ندیده و دوباره برقرار شود.
جمع بندی نهایی
آموختن مهارت های اجتماعی به کودکان بزرگترین وظیفه والدین است، آنها باید با آموختن این مهارت ها فرزند خود را برای حضور در اجتماع آماده کنند، زندگی اجتماعی موفق در بزرگسالی از جمله مواردی است که باعث می شود فرد احساس خوشبختی و آرامش داشته باشد، بنابراین کسب این مهارت ها در زمان کودکی و تکمیل و توسعه آنها به مرور باعث می شود که مهارت ها به خوبی در فرد نهادینه شده و او را به یک فرد مورد اعتماد، موفق و اجتماعی تبدیل کند.
پس باید سعی کرد با شیوه های صحیح آموزشی این مهارت ها را به مرور به کودکان آموخت، ورود به دنیای مدرسه و یا حضور در کلاسهای آموزشی خارج از مدرسه می تواند به عنوان اولین اجتماع های کوچک که کودک و نوجوان به آن وارد می شوند بهترین مکان برای رویایی با تاثیر مهارت های اجتماعی کودک باشد.
