روش هایی برای موفقیت درسی دانش آموزان بیش فعال

اختلال نقص توجه و تمرکز و در سطوح پیشرفته تر بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال است که با مشکلات توجه، کنترل تکانه و بیش فعالی شناخته می شود. این نوع ناهنجاری و اختلال رفتاری عموما در سنین کودکی قابل تشخیص است اما ممکن است تا نوجوانی یا بزرگسالی تشخیص داده نشود.

از آنجایی که مقوله آموزش و یادگیری با تمرکز و توجه رابطه مستقیم دارد، تشخیص به موقع این اختلال و آگاهی از چگونگی کمک به کنترل و آموزش این کودکان می تواند نقش مهمی در موفقیت های آن ها از نظر تحصیل در آینده داشته باشد. با ما همراه باشید تا در مورد این اختلال بیشتر بدانید، این مقاله با توجه به نیازهای اولیا و مربیان دانش آموزان مبتلا به اختلال توجه و تمرکز و بیش فعالی نگاشته شده است.

اختلال بیش فعالی یا نقص توجه و تمرکز چیست؟

اختلال بیش فعالی یا نقص توجه و تمرکز که با نام ADHD نیز شناخته می شود یک اختلال رشدی است که می تواند زندگی فردی شخص مبتلا را برای همیشه تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال عموما با الگوی مداوم بی توجهی، بیش فعالی و تکانش گری همراه است. معمولا افراد دارای این اختلال در انجام فعالیت های نیازمند تمرکز و توجه و انجام یک کار برای طولانی مدت مشکل دارند.

این اختلال به ویژه در دوران مدرسه و در میان کودکان دبستانی بیشتر قابل تشخیص است. اکثر کودکانی که به این اختلال دچار هستند یک الگوی همیشگی از موارد زیر را دارا هستند:

– بی توجهی: مشکل در توجه کردن

– بیش فعالی: داشتن انرژی زیاد یا تحرک و صحبت زیاد

– تکانشگری: بدون فکر کار کردن یا داشتن مشکل در کنترل خود

باید توجه داشته باشید که ممکن است در یک کودک همه علائم با هم حضور داشته و یا فرد تنها یک یا دو علامت را دارا باشد. هرچه الگوی تکرار و ابتلا به این علائم بیشتر باشد، سطح اختلال نیز وسیع تر خواهد بود.

انواع اختلال بیش فعالی در کودکان

اگرچه عموما به همه کودکان با هر سطح از اختلال بیش فعال گفته می شود اما از نظر علمی این اختلال دارای سطح بندی است و اقدامات درمانی و کنترل کودک مبتلا به ADHD با توجه به پیشرفته بودن سطح اختلال انجام می گیرد. این اختلال به سه دسته اصلی تقسیم می شود که عبارتند از:

بیش‌فعال – تکانشی Impulsive/Hyperactive

در این نوع بیش فعالی کودک بی قرار است و در آرام نشستن مشکل دارد. فعالیت این کودکان بیش از حد نرمال است و مدام در حال صحبت کردن و پاسخ به سوالات دیگران هستند.

بررسی اختلال بیش فعالی – تکانشی در کودکان

کودکان ابتلا به بیش فعالی تکانشی خیلی تکان می خورند و بیش از حد نرمال حرف می زنند. برای چنین کودکانی نشستن طولانی مدت در یک وضعیت سخت است و نمی توانند در کلاس درس یا در خانه هنگام انجام تکالیف عملکرد قابل قبولی داشته باشند.

این اختلال در کودکان کوچک تر ممکن است به صورت دویدن دائم، پریدن و یا بالا رفتن از در و دیوار خود را نشان دهد. چنین کودکانی معمولا احساس بی قراری و اضطراب داشته و با تکانشگری مشکل دارند. آنها ممکن است سخنان دیگران را مرتبا قطع کنند، اشیا را از دست دیگران چنگ بزنند و مرتب در حال حرف زدن باشند. برای چنین کودکانی منتظر بودن در صف و یا گوش دادن به دستورات مشکل است.

اختلال بی توجهی در ADHD

کودکان مبتلا به این اختلال بر خلاف کودکان دسته قبل تحرک بالایی ندارند اما در توجه و تمرکز دچار مشکل هستند. این کودکان وقتی در کلاس درس هستند حواسشان مدام پرت می شود و تظاهر به گوش دادن می کنند. در واقع  تمرکز بر روی موضوعات مختلف بیش از چند دقیقه برای این کودکان سخت است. آنها به شدت فراموشکار هستند و مهمترین نشانه های بیش فعالی فیزیکی در آنها عکس العمل های سریع و واکنش های ناگهانی در شرایط مختلف است.

بررسی اختلال بی توجهی در کودکان

برای چنین کودکانی سازماندهی و یا تکمیل یک کار، توجه به جزئیات، دنبال کردن دستورالعمل ها و مکالمات مشکل است. معمولا حواس او به راحتی پرت می شود و یا جزئیات امور روزمره را خیلی زود فراموش می کند.

اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه و تمرکز

در بسیاری از موارد علائم اختلال، ترکیبی از دو نوع ذکر شده است که به آن اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه و تمرکز گفته می شود. این نوع اختلال در میان کودکان بسیار شایع است و بزرگترین مشکل این کودکان آموزش و یادگیری در مدرسه و یا عدم کنترل در خانه است.

بررسی اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه و تمرکز در کودکان

این دسته از کودکان علائم هر دو گروه یاد شده را به طور مساوی دارند. ممکن است علائم اختلال به مرور زمان تغییر کرده و برای تشخیص نیازمند یک دوره دقیق بررسی رفتار و عملکرد کودک باشید.

مهمترین علائم در کودک دارای اختلال  ADHD

مهمترین علائمی که می تواند در تشخیص یک کودک مبتلا به اختلال توجه و تمرکز به معلم یا والدین کمک کند عبارتند از:

– زیاد خیال پردازی می کند.

– فراموش کار است و وسایلش را زیاد گم می کند.

– دائم تکان می خورد.

– زیاد حرف می زند.

– اشتباهات نسنجیده انجام داده و کارهای خطرناک می کند.

– به سختی بر وسوسه هایش غلبه می کند.

– رعایت نوبت برای او سخت است.

– کارهای گروهی را نمی تواند انحام دهد و در همراهی با دیگران مشکل دارد.

عوارض بیش فعالی در کودکان

اگرچه این بیماری نوعی اختلال شخصیتی محسوب می شود و اغلب کودکان بیش فعال را کودک شیطان و بازیگوش می دانند، اما باید بدانید که اختلال توجه و تمرکز و بیش فعالی با عوارض جسمی و روانی همراه است که مهمترین آنها عبارتند از:

– ناتوانی در تمرکز و یادگیری

– افزایش خستگی و کاهش انرژی

– افزایش خطر افسردگی و اضطراب

– اختلال در رفتارهای اجتماعی و بین فردی

– افزایش خطر صدمات بدنی در اثر فعالیت زیاد

– افزایش خطر مصرف مواد مخدر و الکل

– کاهش کیفیت زندگی و عملکرد شغلی

– افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی

– اختلال در روابط خانوادگی و دوستانه

– اختلال در یادگیری و کاهش عملکرد تحصیلی و شغلی

رفتار با کودکان بیش فعال در خانه

اگر کودک شما به اختلال توجه و تمرکز دچار شده است می توانید با رعایت برخی نکات و عدم انجام برخی کارها او را  کنترل کرده و به وی کمک کنید تا در آموزش و یادگیری موفق تر عمل کند. مهمترین مواردی که باید به آنها دقت کنید به این شرح است:

نبایدها:

– تحقیر در جمع

– نادیده گرفتن نیازها

– مقایسه کردن کودک با دیگران

– استفاده از جملات منفی

– استفاده از یک روش تربیتی و رفتاری برای همه بچه‌ ها

– توجه به ضعف ‌ها و ناتوانی ‌های کودک

– تنبیه کردن کودک به خاطر رفتارهای نادرست

بایدها:

– وضع قوانین شفاف و واضح

– همکاری با والدین و مربی‌ها

– تمرکز روی ویژگی های مثبت کودک

– در نظر گرفتن زمان های کافی استراحت بین آموزش

– استفاده از جملات مثبت

– تشویق رفتارهای مثبت کودک

– ایجاد یک روتین منظم برای خواب، تغذیه کودکان بیش فعال و انجام تکالیف آنها

مهمترین اقداماتی که والدین باید انجام دهند

اگر متوجه شدید که فرزند شما به ADHD مبتلا است برای رفع مشکلات او در خانه و مدرسه این اقدامات را انجام دهید :

تعیین حدود و مرزهای مشخص

بسیار مهم است که حدود و مرزهای واضح و مشخصی را برای کودک خود در نظر بگیرید. این مرزها باید مرتبط با حرکت بیش از حد، حرف زدن زیاد و یا سایر رفتارهای بیش فعالانه باشد. برای او همه مرزها و حدود را توضیح داده و بخواهید که به آنها احترام بگذارد.

فراهم کردن فعالیت‌ های سازنده

به جای سرکوب کردن فرزند خود برای او فعالیت های مناسب و سازنده ایجاد کنید. این فعالیت ها شامل کلاس های ورزشی، هنری یا موسیقی است. چنین فعالیت هایی می‌ تواند انرژی بیش فعالی را کنترل کند و به کودک کمک کند تمرکز بیشتری داشته باشد.

ایجاد یک برنامه جامع و منظم

برای کودک برنامه ای منظم تدوین کنید. این برنامه باید شامل زمان‌ های خاص برای انجام تکالیف مدرسه، تعطیلات، بازی و سایر فعالیت‌ها باشد. این کار کمک می کند که کودک مدیریت زمان را بیاموزد.

استفاده از تقویم و ساعت

استفاده از تقویم و ساعت در کلاس یا در اتاق کودک در یادگیری مفهوم زمان و مدیریت به او کمک می کند. با این ابزار او درک می کند که برای هر فعالیتی چقدر زمان نیاز دارد و چگونه زمان خود را تقسیم و مدیریت کند.

حمایت و تشویق

حمایت و تشویق کودکان بیش فعال بسیار مهم است و به او کمک می کند تا بیش فعالی خود را کنترل و مدیریت کند و بداند که والدین و معلم همیشه از او حمایت می کنند.

مشورت با پزشک متخصص

در صورتی که احساس می کنید قضیه از کنترل شما خارج است و نمی توانید فرزند خود را مدیریت کنید بهتر است با یک روانشناس یا پزشک متخصص مشورت کنید. چنین فردی می تواند راهنمایی های لازم را به شما ارائه کند و راه حل های مناسب را پیشنهاد دهد.

کمک به دانش آموز بیش فعال در مدرسه

حضور یک دانش آموز بیش فعال در کلاس درس می تواند دردسرهای بسیاری را برای سایر دانش آموزان و معلم به همراه داشته باشد. با این وجود این وظیفه معلم مدرسه است که به دانش آموز خود در امر یادگیری و آموزش کمک کند. در این بخش به فعالیت هایی اشاره می کنیم که معلم کلاس می تواند درمورد دانش آموزان مبتلا به ADHD از آنها استفاده کند.

قوانین کلاس را مشخص کنید

قوانین کلاس برای همه دانش آموزان باید مشخص، شفاف و واضح باشد. این قوانین را به صورت منظم بازبینی کرده و به روز کنید. می توانید منشور قوانین کلاس را روی یک برگه نوشته و در کلاس نصب کنید.

عواملی  حواس پرتی را حذف کنید

دانش آموزان مبتلا به اختلال توجه و تمرکز مستعد حواس پرتی هستند و بنابراین بسیار مهم است که عوامل ایجاد حواس پرتی تا حد ممکن از اطراف آنها حذف شود. اقدامات مفید برای دانش ‌آموزان مبتلا به این اختلال شامل قرار دادن آن ها  دور از منابع اختلال در کلاس مثل درها، پنجره‌ ها، تابلوها و  … باشند. باید تا حد ممکن محرک های بصری و صوتی را در کلاس کنترل کنید. بهتر است صندلی این دانش آموز در نزدیکی معلم قرار گیرد.

 بازخوردهای سریع و مکرر داشته باشید

از دیگر افدامات راهبردی در مورد دانش آموزان بیش فعال بازخورد سریع نسبت به رفتارها و عملکرد آنها است. این بازخوردها باید شامل تشویق فوری و مکرر باشد. بهتر است رفتارهای صحیح آنها سریع مورد بازخورد قرار گیرد اما رفتارهای منفی نایده گرفته شود.

زمان های استراحت داشته باشید

زمان های فعالیت و استراحت منظم از جمله استراتژی های مهم در کنترل دانش آموزان بیش فعال است.  باید به این دانش آموزان اجازه داده شود تا در زمان استراحت از روی صندلی بلند شوند و در کلاس حرکت فیزیکی داشته باشند. می توانید  با دادن مأموریت‌ های مختلف به کودک مانند جمع‌ آوری کاغذها، پاک کردن تخته سیاه و … به او کمک کنید تا دوباره تمرکز کند.

قوانین منعطف داشته باشید

اگرچه از قوانین اصلی کلاس درس نشستن روی صندلی تا پایان کلاس است اما معمولا بچه های دچار بیش فعالی از این امر سر باز می زنند. معلم باید در مورد کودکان بیش فعال کمی منعطف تر عمل کند. حتی ممکن است کودک بیش‌ فعال با ایستادن بهتر روی درس تمرکز کند.

رابطه با والدین کودک برقرار کنید

رابطه کاری قوی با والدین کودک کمک می کند تا با انجام فعالیت ها در منزل به بهبود شرایط دانش آموز کمک شود. ضمن این که می توانید اطلاعات مفیدی در زمینه های مختلف از والدین کودک بگیرید.

از وسایل کمک بصری در آموزش استفاده کنید

عموما کودکان بیش فعال تمایل دارند به نشانه های بصری پاسخ دهند. پس بهتر است هنگام آموزش از تصاویر، رنگ‌ ها، فیلم‌ ها و نمودارها استفاده کنید تا دانش آموزان بیش فعال ارتباط بهتری با آموزش برقرار کنند.

جمع بندی

اختلال توجه و تمرکز و بیش فعالی از جمله اختلالات رایجی است که در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است.  اکثر دانش آموزان مبتلا به این اختلال با افت تحصیلی روبه رو می شوند و در یادگیری و آموزش دچار مشکل هستند. ما تلاش کردیم تا با بررسی دقیق این اختلال در این مقاله به والدین و معلمان کمک کنیم تا شرایط بهتری را برای این دانش آموزان در کلاس و خانه فراهم کنند.

برای هماهنگی کلاس خصوصی ریاضی برای دانش آموزان بیش فعال با ما در تماس باشید

۸۸۹۰۴۰۰۲ – ۰۲۱

علی احیائی