نگاهی به عدم تمرکز ، اختلالات یادگیری ریاضی و بیش فعالی دانش آموزان

یکی از شایع ترین اختلالات این روزها در کودکان و حتی بزرگسالان، بیش فعالی است. امروزه کودکان بیش فعال به مراتب سریعتر شناسایی می شوند، متاسفانه این کودکان علیرغم هوش و استعداد بالایی که دارند به دلیل اختلال عدم تمرکز معمولا در آموزش و یادگیری ناموفق عمل می کنند، اما در صورتی  که این اختلال سریع تشخیص داده شده و اقدامات لازم انجام گیرد می توان تبعات آن را به مراتب کاهش داد. در این مقاله قصد داریم به بررسی بیش فعالی و اصول آموزش به کودکان بیش فعال بپردازیم.

بیش فعالی چیست و چه علائمی دارد

بیش فعالی معمولا با مواردی مثل مشکل در سازماندهی و انجام وظایف، پرت شدن حواس، اجتناب از انجام کارهای سخت که نیاز به تمرکز و تلاش دارند، ناتوانی در حفظ توجه به یک کار واحد و مشکل در به اتمام رساندن کارها است. در کودکان نیز این اختلال خود را به صورت بیش از اندازه صحبت کردن و ناآرامی خود را نشان می دهد. شاید بتوان گفت اصلی ترین علامت بیش فعالی در کودکان اختلال در عملکرد یا رشد کودک است.

اختلال بیش فعالی معمولا در حوزه های مختلف خود را نشان می دهد، خانه، مدرسه، محل کار و روابط اجتماعی از جمله حوزه هایی است که می توان به بیش فعالی یک فرد پی برد. معمولا علائم بیش فعالی را تا قبل از سن ۱۲ سالگی نمی توان به شکل دقیق تشخیص داد چرا که شیطنت و بازیگوشی از جمله خصوصیات طبیعی کودکان در زمان رشد  است، اگرچه از نظر علمی می توان این اختلال را تا قبل از ۷ سالگی نیز تشخیص داد اما معیار دقیق تشخیص توجه به علائم در سن ۱۲ سال به بالا است.

علائم بیش فعالی در کودکان

– ناآرامی کودک، کودک مدام دست و پایش را تکان میدهد و نمی تواند بی حرکت بماند.

– در کلاس درس یا هر مکانی که نیاز است کودک روی یک صندلی بنشیند از جای خود بلند شده و حرکت می کند.

– دویدن افراطی در کودک یا بالارفتن بیش از اندازه از در و دیوار

– عدم توانایی در انجام بازی بدون ایجاد سروصدا

– صحبت کردن بیش از حد

– انجام کارهای خطرناک و پر ریسک

توجه داشته باشید که این نشانه ها باید بیش از ۶ ماه در کودک بررسی شوند. نکته مهم بعدی این است که این علائم در سن کودکی و در دو حوزه مختلف مثلا خانه و مدرسه مورد بررسی قرار گیرند. زمانی می توان رای به اختلال بیش فعالی داد که اختلال قابل توجهی در عملکرد، روابط اجتماعی، آموزش و رشد کودک مشاهده شود.

علائم بیش فعالی در نوجوانان

– بی دقت و بدون تمرکز هستند و خیلی زود حواسشان از موضوعاتی که برایشان جذابیتی ندارند پرت می شوند.

– حوصله مکالمه با دیگران را ندارند، مدام حرف دیگران را قطع کرده و جملات آنها را کامل می کنند.

– پیروی از یک دستورالعمل برای آنها سخت است.

– کارهای زیادی را به صورت همزمان شروع کرده و همه را نیمه تمام رها می کنند. نظم و ترتیبی در کار آنها مشاهده نمی شود.

– بی صبر و حوصله هستند و از  انتظار کشیدن متنفر هستند.

– فراموشکار هستند و مدام وسایل خود را گم می کنند.

– زود تحریک و عصبانی شده و واکنش نشان می دهند.

– بدون تامل و فکر اقدام به عمل می کنند که معمولا با خرابکاری و پشیمانی همراه است.

علت ایجاد اختلال نقص توجه و بیش فعالی

یکی از دلایل اثبات شده ایجاد این اختلال ژن ها هستند، طبق آمار در یک سوم موارد حداقل یکی از والدین علائم مشابه اختلال نقص توجه یا بیش فعالی را داشته اند. برخی شرایط در زمان بارداری مادر نیز می تواند در ایجاد این اختلال موثر باشد، شرایطی مثل موارد استرس زا، وزن کم نوزاد در زمان تولد، عفونت های مغزی، تماس مستقیم با سموم، مصرف برخی داروها و … از جمله مواردی است که احتمال ابتلا به بیش فعالی را در کودک افزایش می دهد.

آموزش به کودکان بیش فعال با کمک والدین

یکی از چالش برانگیزترین مسائل برای والدین آموزش و تربیت فرزندان است، این مسئله در مورد کودکان بیش فعال به مراتب سخت تر خواهد بود. البته پژوهش ها نشان می دهد که خلاقیت و نوآوری در شیوه های تربیتی و آموزشی می تواند بهره وری بیشتری را به دنبال داشته باشد.

همانطور که اعلام کردیم از اصلی ترین مشخصه های کودکان بیش فعال نداشتن تمرکز و توجه و انجام حرکات اضافه است. در صورتی که این عوارض شدید باشد معمولا درمان های دارویی پیشنهاد می شود. مهمترین عامل برای آرام نگهداشتن این کودکان این است که محرک های آنان را شناسایی کنیم. مهمترین مسئله صبر و شکیبایی در مواجه با چنین رفتارهایی از جانب کودک بیش فعال است.

شاید جالب باشد بدانید که مهمترین عامل در آموزش و تربیت کودکان بیش فعال، ثبات رفتاری والدین است چرا که وقتی این کودکان یک چارچوب صحیح رفتاری را مشاهده کنند راحت تر حرکات و رفتارهای خود را کنترل می کنند.

یک برنامه ریزی منظم داشته باشید

تنظیم یک برنامه روزانه و نوشتن جزئیات به انجام بهتر فرآیند آموزش و کنترل رفتارهای بیش فعالی کمک شایانی می کند. بهتر است برنامه ریزی شامل ساعات خواب و بیداری، ساعت غذا خوردن، انجام تکالیف مدسه، بازی، تفریح و تماشای تلویزیون و …. باشد. همانطور که اشاره شد این کودکان به دلیل اختلال تمرکزی که دارند نمی توانند امور و وظایف شخصی خود را به پایان برسانند.

– یک تایمر داشته باشید که یادآور شروع و پایان زمان انجام کارها باشد.

– تغییر ناگهانی در انجام برنامه ها را فراموش کنید چرا که این کودکان قادر نیستند سریع خود را با شرایط جدید وفق دهند.

– از آنجایی که کودکان بیش فعال معمولا فراموشکار هستند بهتر است برنامه روزانه را مکتوب کنید.

– تشویق و تنبیه هر دو مهم و ضروری هستند، بهتر است در زمان هایی که برنامه به درستی اجرا می شود تشویق و در مواقع بی نظمی و فراموشی تنبیه متناسبی در نظر بگیرید.

– فراموش نکنید که این کودکان مشکل عدم تمرکز و توجه دارند بنابراین بهتر است برای آنها برنامه واضح و روشنی ترتیب دهید.

– این کودکان نیاز دارند که مکان آرام و ساکتی داشته باشند تا بتوانند تمرکز کافی برای مطالعه و درس خواندن را بدست آورند.

– بهتر است برنامه ای منظم برای تخلیه انرژی کودکان بیش فعال داشته باشید، بهتر است با ترفندهایی سعی کنید کودک در زمان انجام تکالیف انرژی لازم و کافی را در اختیار داشته باشد.

نگرش و رفتار خود را تغییر دهید

انتظارات، باورها، قضاوت ها و رفتارهای نادرست نسبت به کودکان بیش فعال به دلیل عدم آگاهی درست از این اختلال و ندانستن علائم آن است.

بهتر است والدین در این زمینه اطلاعات خود را بیشتر کرده و با مطالعه و تحقیق اختلال فرزند خود را درک کنند و به دنبال راه هایی برای یافتن متدهای آموزشی مناسب باشند.

ارتباط درست و سازنده بین والدین و کودک

یاد بگیرید که با فرزند خود ارتباط کلامی و چشمی برقرار کنید، درست حرف زدن و درست گوش دادن را بیاموزید. برای این که کودک شما متوجه صحبت ها و خواسته های شما شود بهتر است شمرده حرف زدن و استفاده از کلمات مناسب را بدانید.

لحن گفتاری محکم، رسا و آرامی داشته باشید تا کودک توجه بیشتری به صحبت های شما داشته باشد. سعی کنید فرزند خود و شرایط او را درک کنید تا بتوانید بیشتر به او کمک کنید.

دستور دادن موثر و مناسب را یاد بگیرید

کودکان بیش فعال نمی توانند تمرکز و توجه خود را متمرکز کنند، بنابراین باید با روش های اصولی سعی کنید به او کمک شود تا تمرکز خود را بالاتر ببرد.

مثلا یک بازی با عنوان ” پلک نزن” انجام دهید، در این بازی دو نفر باید مستقیم به هم زل بزنند و هرکس که زودتر پلک بزند بازنده است. این نوع بازی ها کمک می کند که کودک مهارت تمرکز خود را افزایش دهد.

درخواست خود را با کلمات دستوری و با صدای بلند بیان کنید تا موجب درک بهتر کلمات شود.

در زمان درخواست جدیت لازم را داشته باشید و توجه داشته باشید که خواهش کردن از بچه های بیش فعال باعث می شود که به راحتی به خواهش شما پاسخ منفی بدهند.

نحوه انجام امور را به آنها آموزش دهید

بهتر است مثل یک مدیر رفتار کنید. توانایی انجام فعالیت ها در کودکان بیش فعال کم است، باید به صورت مداوم آنها را مدیریت کنید و کمک کنید تا بتوانند وظایفی که به آنها سپرده شده است را به خوبی انجام دهند.

کارها را برای او اولیت بندی کنید و وظایف و فعالیت های او را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید.

وظایف و امور مربوط به او را صریحا بیان کنید و از او بخواهید تکالیف یا کارهایش را مطابق با جدول زمانبندی انجام دهد.

در انجام کارهای منزل از او کمک بخواهید و گاهی او را در انجام کارها شریک کنید.

توجه به دانش آموزان بیش فعال در مدرسه

کودکان بیش فعال در مدرسه نیز دچار مشکلات خاص خود هستند به ویژه به دلیل اختلال عدم تمرکزی که به آن دچار هستند بسیار مستعد افت تحصیلی می باشند اما این رفتار معلمان است که باعث می شود یک کودک بیش فعال بتواند همانند سایر دانش آموزان از نکات آموزشی بهره مند شود. در این بخش سعی می کنیم با ارائه راهکارهایی شیوه های آموزش و تعامل با این کودکان را بررسی کنیم.

– اگر در کلاس خود دانش آموز بیش فعال دارید بهتر است صندلی او را کنار پنجره یا جایی که ممکن است باعث حواسپرتی او شود قرار ندهید.

– نیمکت اول به دلیل حس ایجاد تمرکز روی سخنان معلم می تواند بهترین مکان برای این دانش آموزان باشد.

– سعی کنید به او بیاموزید که صبور باشد، او را به تعقل و تفکر بیشتر تشویق کنید تا برای جواب دادن به سوالات عجله نداشته باشد.

– او را در گروه های کلاسی شریک کنید و از او بخواهید که ظایف مشترک با دیگران انجام دهد.

– سعی کنید که او را در زمان های کوتاه و پیاپی تشویق کنید.

– با این کودکان تماس چشمی مرتب داشته باشید.

– استفاده از رنگ ها در آموزش به این کودکان بسیار کمک کننده است. مثل نقاشی، عکس های رنگی، گچ های رنگی و …

– تکالیف منزل را چندین بار به او یادآوری کنید و از او بخواهید که برای یادداشت کردن تکالیف یک دفترچه داشته باشد.

– در زمان انجام تکالیف در کلاس مرتب به او سرکشی کنید.

– تصویر سازی ذهنی، ربط دادن موضوع ها با یکدیگر، داستان سازی،کشیدن شکل برای مطالبی که خوانده، نوشتن کارها در تقویم یا برنامه زمانی را به او بیاموزید.

– رفتارهای خشن، تنبیهی و استرس زا را فراموش کنید. این کارها باعث شدت رفتارهای مشکل دار در کودک می شود.

– روش های مطالعه مناسب به صورت فصل بندی در قسمت های کوچک را به او بیاموزید.

– مراقب داروهایی که باید بخورد باشید و اجازه ندهید که حضور در کلاس درمان دارویی او را به فراموشی بسپارد.

– رفتارهای خوب او را تشویق کنید، این کار باعث می شود تا اعتماد به نفس خوبی پیدا کند.

– در زمان تدریس لحن کلام یا وضعیت ایستادن خود را تغییر دهید، این مسئله کمک می کند که کودک متوجه شما شده و تمرکزش را روی حرکات شما معطوف کند.

– سعی کنید به روش های گوناگون اعتماد به نفس و عزت نفس آنها را بیشتر کنید.

– هرگز، هرگز و هرگز آنها را تنبیه نکنید، سرزنش یا تنبیه این بچه ها باید به صورت غیرمستقیم باشد.

– در مواجه با این کودکان ملایمت، مهربانی، صبر و حوصله زیادی داشته باشید.

جمع بندی نهایی

خوشبختانه این روزها اختلال بیش فعالی و اختلال تمرکز یک موقعیت کاملا شناخته شده است و می توان از سنین حدود ۲ سالگی در مورد این اختلال بررسی های لازم صورت گیرد. آموزش صحیح والدین در برخورد با این کودکان، شناخت دقیق مشکلات آنها و همچنین آغاز درمان زودهنگام باعث می شود که عوارض این اختلال کاهش پیدا کند.

رفتار معلمان مدرسه و آگاه بودن آنها از مشکلات دانش آموزان بیش فعال نیز به آنها کمک می کند تا دوران تحصیل و آموزش بهتری را پشت سر بگذارند.

Views: 1110