کودکان در تمام مراحل رشد طبیعی خود انواع رفتارهای مناسب و نامناسب را تجربه می کنند. این که برخی کودکان بد رفتار هستند می تواند ریشه در زندگی خصوصی آنها داشته باشد، مطمئنا تربیت یک موضوع کاملا اکتسابی است و کودک با توجه به محیطی که در آن رشد می کند خوش رفتار یا بد رفتار خواهد بود. در این مقاله قصد داریم به دلایل بد رفتاری کودکان و روش های مقابله با آن بپردازیم.
بررسی بد رفتاری در کودکان
کودک در هر مرحله از رشد خود بسته به موقعیت و بافت خانوادگی که دارد رفتارهای مختلفی از خود بروز می دهد، به طور مثال کودک در سن ۲ تا ۳ سالگی در پی اثبات استقلال خود است به همین دلیل در این سن کودک بسیار لجباز و حساس است و دائما در حال غر زدن برای داشتن استقلال بیشتر است. در صورتی که بد رفتاریهای کودک ریشه در اختلالات رفتاری داشته باشد باید به دنبال درمان های مناسب برای آن بود، اما در اکثر مواقع این بد رفتاری ها با اصلاح رفتار والدین و شرایط محیطی اصلاح می شوند.
دلایل بد رفتاری کودکان
اختلالات رفتاری در کودکان یا همان بد رفتاری ها ناشی از عوامل مختلفی هستند که اگر بخواهیم به طور خلاصه به آن اشاره کنیم شامل موارد زیر خواهد بود:
دلایل بیولوژیکی : این دلایل خود شامل زمینه ارثی، بیوشیمیایی و نورولوژیک است.
– مشکلات خانوادگی و محیط پر استرس
– شکست های مکرر و تجربه های ناخوشایند در زندگی
– محیط اجتماعی و فرهنگی نامطلوب
اما اگر بخواهیم به شکل دقیق تری این مشکلات را بررسی کنیم می توانیم به ۷ مورد اشاره کنیم که مهمترین دلایل بد رفتاری کودکان هستند. این ۷ مورد به این شرح است:
نیاز به توجه
اکثر کودکان که نیاز به توجه در خود احساس می کنند سعی می کنند با بد رفتاری کردن این توجه را به دست آورند. به طور مثال وقتی مادر در حال صحبت با تلفن است کودک شروع به گریه یا غر زدن می کند. یا مثلا در یک میهمانی وقتی والدین در حال صحبت با دیگران هستند کودک شروع به بد رفتاری می کند. او نیاز به دیده شدن دارد حتی اگر این خواسته را از راه منفی که همان سرزنش دیگران است به دست آورد. کودک می داند که سرزنش یا تنبیه خواهد شد اما برای جلب توجه به کار خود ادامه می دهد.
راه حل: باید سعی کنید که به این شکل از رفتارهای کودک بی توجهی کنید. در صورتی که کودک دریابد با این رفتارها موفق به جلب توجه نمی شود به مرور این رفتارها را ترک خواهد کرد.
همچنین می توانید در مقابل رفتارهای منفی کودک سکوت و بی توجهی کرده و رفتارهای مناسب او را تشویق کنید تا او به ترک بد رفتاری اقدام کند.
تقلید از دیگران
در بسیاری از مواقع کودک آینه تمام نمای اطرافیان است. گاهی تقلید از رفتار همسالان و دوستان و یا تقلید از شخصیت های کارتونی یا سینمایی مورد علاقه می تواند باعث بروز بد رفتاری در کودک شود.
راه حل: پیشنهاد می شود که کودک را از محیط های خشن و یا سرشار از بد رفتاری دور کنید. همچنین بازی های رایانه ای یا فیلم و سریال های پر از خشونت یا کلام های خشونت آمیز و بد رفتاری و ناهنجاری اخلاقی باعث می شود که کودک شروع به بد رفتاری کند. پس بهتر است مواظب آنچه کودک می شنود یا می بیند باشید.
بررسی محدودیت ها
گاهی کودک برای این که امتحان کند محدودیت هایی که خانواده وضع می کنند تا چه اندازه جدی است شروع به بد رفتاری می کند. او دوست دارد بداند با گذشتن از محدودیت ها چه اتفاقی رخ خواهد داد.
راه حل: بهتر است قوانین و مقررات واضح و روشنی در خانه تعریف کنید و پیامدهای شکستن این قوانین را نیز مشخص کنید. اصولا کودکان به محدودیت ها علاقه ای ندارند، به همین دلیل سعی می کند از این محدودیت ها عبور کند. پس اگر هربار که کودک از محدودیت ها عبور می کند با عواقب آن روبه رو شود مطمئنا سعی می کند سازگاری بیشتری نشان دهد.
نداشتن مهارت اجتماعی کافی
گاهی اوقات مشکلات رفتاری کودکان ناشی از فقدان مهارتهای اجتماعی است. کودکی که نمی داند در مواقع گوناگون چه رفتاری داشته باشد مطمئنا در صورت مواجه با هر مسئله ای شروع به بد رفتاری می کند.
به طور مثال کودکی که نمی داند چگونه باید با دیگران تعامل داشته باشد نمی تواند در مورد بازی با اسباب بازی ها با دوستان کنار بیاید به همین دلیل شروع به بد رفتاری می کند. یا کودکی که مهارت حل مسئله ندارد نمی تواند اتاقش را منظم نگه دارد، او نمی تواند به این فکر کند که اسباب بازی ها را مرتب در جای خود قرار دهد.
استقلال طلبی
این مورد در کودکان در سنین مختلف و در نوجوانان به وفور دیده می شود، به ویژه با ورود به سن مدرسه کودکان یا نوجوانانی که به دنبال استقلال طلبی و اثبات خود هستند معمولا پرخاشگر بوده و رفتار مناسبی با سایرین نخواهند داشت. این کودکان یا نوجوانان برای اثبات ممکن است به قانون شکنی یا عبور از خط قرمزها روی بیاورند تا نشان دهند که تا چه اندازه مستقل و بزرگ هستند.
راه حل: برای این کودکان باید چندین انتخاب در نظر گرفت. به طور مثال در مورد خرید لباس هایشان به آنها حق انتخاب بدهید. یا در مورد انجام تکالیف یا اموری که به او مربوط است اجازه دهید خودش تصمیم گیری و برنامه ریزی کند تا به این ترتیب حس استقلال طلبی خود را ارضا کرده و دست از بد رفتاری بردارد.
عدم توانایی کنترل هیجانات
بعضی از کودکان درک درستی از هیجانات و احساسات خود ندارند، به طور مثال کودکی که خشمگین است ممکن است دست به بد رفتاری بزند، یا کودکی که دچار استرس شده است ممکن است این حس را با غر زدن یا نق زدن های بی مورد نشان دهد.
راه حل: کودک باید روش های صحیح مقابله با انواع احساسات و هیجانات درونی مثل غم، نا امیدی، استرس و خشم را بیاموزد. بهتر است که با شناخت مهارت های اجتماعی و شخصی و مدیریت صحیح رفتاری سعی کنید او را با این احساسات آشنا کرده و از بد رفتاری های به وجود آمده در این زمینه پیشگیری کنید.
نیاز هایی که برآورده نمی شوند
ممکن است کودک خسته، گرسنه و بیمار رفتارهای نامناسبی از خود بروز دهد. معمولا کودکان در زمان های بی حوصلگی یا زمان هایی که نمی توانند نیازهای خود را به خوبی بیان کنند شروع به بد رفتاری می کنند.
راه حل: به نیازهای کودک اهمیت بدهید، به این ترتیب او احساس می کند که مورد توجه واقع شده است و از بد رفتاری دست بر میدارد، مثلا کودکانی که همیشه موقع بیدار شدن از خواب بد رفتاری می کنند معمولا گرسنه هستند، وقتی ترتیبی می دهید که بلافاصله بعد از بیدار شدن کودک یک میان وعده برای او آماده باشد از بروز مشکل پیشگیری کرده اید.
رسیدن به نتیجه دلخواه
گاهی اوقات دلیل بدر رفتاری کودک این است که او این رفتارها را برای رسیدن به نتیجه مطلوب موثر می داند. گاهی اوقات او متوجه می شود که با بد رفتاری میتواند به آنچه می خواهد برسد، بنابراین شاهد بروز پی در پی این رفتار در کودک خواهیم بود. نمونه بارز برای این مورد کودکانی که با داد و فریاد و گریه از والدین خود چیزی طلب می کنند در صورت رسیدن به نتیجه هربار از همین روش برای رسیدن به خواسته خود بهره خواهند برد.
راه حل: در این گونه موارد باید با صبر و تحمل بالا سعی کنید با بد رفتاری کودک مقابله کنید. بهترین روش پرت کردن حواس کودک است، باید سعی کنید با روش های مختلف حواس کودک را از مسئله ای که به خاطر آن بد رفتاری می کند پرت کنید. به این ترتیب کودک می آموزد که نمی تواند با غر زدن یا گریه کردن به خواسته های غیر منطقی خود برسد، ممکن است این روش کمی خسته کننده به نظر برسد اما مطمئن باشید در صورتی که بتوانید آن را پیاده سازی کنید مطمئنا از نتیجه آن شگفت زده خواهید شد.
جمع بندی نهایی
شما به عنوان والدین وظیفه دارید که شرایط و عوامل تربیتی کودک را برای او فراهم کنید، آشنا کردن کودک با مهارت های اجتماعی و فردی، توجه به خواسته های به جا و معقول او، کمک به اغنای نیازهای عاطفی و روانی و همچنین ایجاد محیط مناسب برای رشد و پرورش کودک از بروز بد رفتاری پیشگیری می کند.
در صورتی که بد رفتاری های کودک به دلایلی غیر از عوامل محیطی تربیتی باشد، به طور مثال در مورد کودکان مبتلا به بیش فعالی یا اوتیسم در کنار رفتارهای مناسب باید از مشاورین امر در این زمینه کمک بگیرید و حتی گاهی نیاز است که درمان های دارویی برای بهبود وضعیت استفاده شود.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که همیشه برای بد رفتاری های کودک راه حلی وجود دارد، بنابراین بهتر است به جای وارد شدن به میدان کشمکش و تقابل با کودک با استفاده از راه حل های درست و شیوه های مناسب تربیتی و رفتاری سعی کنید که کنترل امور را به دست گرفته و معضل بد رفتاری کودکان را حل کنید.
