چرا نوجوانان خودزنی می کنند؟ راه های مقابله با خودزنی نوجوانان

یکی از مسائلی که امروز در اجتماع زیاد دیده می شود، خشونت در نوجوانان است. به ویژه مسئله خودزنی از جمله مشکلاتی است که والدین امروز بسیار با آن مواجه شده اند. ما قصد داریم در این مقاله به بررسی دلایل خشونت طلبی و خودآزاری نوجوانان و راهکارهای درمان آن بپردازیم.

نوجوانی دوره ای سرنوشت ساز و سرنوشت سوز

نوجوانی بخشی از زندگی انسان ها است که از حدود سن ۱۱ سال آغاز و تا ۱۹ سالگی ادامه می یابد. این دوره به واسطه بسیاری از تغییرات هورمونی و شخصیتی یکی از مهمترین و البته سرنوشت سازترین دوران زندگی انسان محسوب می شود. تقریبا همه نوجوانان در این دوره با بحران هایی روبه رو می شوند که نیاز به برخورد صحیح دارد، ممکن است خیلی زود مسیر زندگی یک نوجوان از راه راست منحرف شود، بنابراین آشنایی با این دوران و چالش های آن بهترین راهکار برای گذر از نوجوانی و استفاده از فرصت های آن است.

در واقع فرد نوجوان که تا دیروز مثل یک کودک بازیگوشی کرده و مطیع اوامر والدین بوده، امروز احساس می کند که شخص مستقلی است، خود را بزرگسال می پندارد، از این که استقلال شخصیتی اش نادیده گرفته شود رنج می کشد و … . چنین فردی در اکثر موارد تلاش می کند تا با لجبازی یا نوسانات خلقی که بخشی از آن نیز مربوط به تغییرات هورمونی است، خود را به دیگران ثابت کنند. تفکرات خام و نابالغ نوجوانان در این سن، خود بزرگ پنداری، الگوبرداری های غلط و غرور زیاد و ناآگاهی ها سبب می شود که بسیاری از نوجوانان در این دوره از زندگی چالش های بسیاری را پشت سر بگذارند. ما قصد داریم به یکی از مهمترین مشکلاتی که نوجوانان امروز با آن روبه رو هستند بپردازیم. خود زنی یا خودآزاری! برای درمان این مشکل چه باید کرد؟ والدین چه نقشی در درمان آن دارند؟ با ما همراه باشید.

خودزنی و راه های درمان

بسیاری از نوجوانان به صورت آگاهانه تلاش می کنند که تا با آزار رساندن و آسیب وارد کردن به خود جلب توجه کنند. این اتفاق نه فقط در میان نوجوانان پسر که در میان دختران نوجوان نیز دیده می شود. نکته مهم این است که خودزنی نوجوان به منظور خودکشی یا پایان زندگی صورت نمی گیرد، بلکه این رفتار تلاشی برای رهایی از حجم زیاد و پر جنب و خروش احساسات و هیجانات است. شاید عجیب باشد اما این کار با لحظاتی سرشار آرامش برای نوجوان همراه است. با این حال باید پذیرفت که این لحظات اندک آرامش می تواند پیامدهای جبران ناپذیری برای نوجوان به همراه داشته باشد. در واقع این رفتار بسیار آسیب رسان است و باید حتما مورد بررسی و مداوا قرار گیرد.

پیامدهای خودزنی در نوجوانان

همانطور که گفتیم انجام خودزنی به هر شدت و با هر وسیله ای می تواند پیامدهای بسیاری برای نوجوان به همراه داشته باشد. مهمترین پیامدهایی که می توان به آنها اشاره کرد عبارتند از:

از بین رفتن مهارت حل مسئله

نوجوان تلاش می کند تا با آسیب رساندن به خود از هیجانات منفی و کاذب رهایی یابد. اگرچه بسیاری از نوجوانان اظهار می کنند که بعد از این رفتار آرامش پیدا می کنند اما باید پذیرفت که مشکلات ایجاد کننده چنین هیجاناتی همچنان پابرجا است. بنابراین نوجوان به جای تلاش برای حل مسئله و رهایی از مشکل سعی می کند با خودزنی به آرامش برسد که این مسئله به مرور پررنگ تر و عمیق تر شده و به عادتی غیر عادی در بزرگسالی تبدیل می شود.

عدم توانایی در مدیریت استرس و اضطراب

دوره نوجوانی دوره ای همراه با نوسانات خلقی است. یک نوجوان ممکن است در طول شبانه روز با هیجانات متفاوت و متناقضی روبه رو شود. این تناقضات آرامش روان نوجوان را به هم می ریزد. راه سالم برای مقابله با چنین هیجاناتی شناخت و ابراز کردن آنها است. نوجوان با خودزنی این هیجانات منفی را سرکوب می کند و هرگز نمی تواند با روش های سالم مدیریت اضطراب و استرس آشنا شود. همین مسئله است که احتمال بروز رفتارهای پرخطر را در نوجوانی افزایش می دهد.

ابتلا به افسردگی و اضطراب

افزایش خودزنی در نوجوانان راه و روش مقابله با هیجانات منفی و دردهای عاطفی را از نوجوان دور می کند. به همین دلیل است که اکثر این نوجوانان با افسردگی یا اضطراب دست و پنجه نرم می کنند.

به خطر افتادن سلامت جسمانی

در بسیاری از موارد خودزنی بخش های حساس بدن، خود زنی های عمیق یا خودزنی هایی که منجر به مشکلات جسمی و عفونت و … می شود می تواند سلامت جسمی نوجوان را به خطر بی اندازد.

یک نوجوان بعد از گرفتار شدن در دام خودزنی وارد چرخه ای بی انتها می شود، او بعد از مواجه با احساسات و هیجانات منفی دست به خودزنی می زند، به آرامش می رسد، اما از آنجایی که عامل اصلی این هیجانات شناسایی نشده دوباره بعد از مدتی نوجوان با همان احساسات آزاردهنده رو به رو شده و مجددا دست به خود زنی می زند. این چرخه آن قدر  تکرار می شود که به یک عادت مخرب تبدیل می گردد و نکته غم انگیز آنجا است که در بسیاری از موارد خودزنی آغازی برای  پیدایش تفکر خودکشی در نوجوانان است.

دلایل اصلی خودزنی در نوجوانان

همانطور که اشاره کردیم خودزنی در نوجوانان راهی برای رهایی از هیجانات منفی است. پس در بسیاری از موارد خودزنی به معنای جلب توجه نیست، بلکه روشی برای تجربه آرامش و رهایی از دردهای عاطفی است. مهمترین دلایلی که برای خودزنی نوجوانان می توان در نظر گرفت عبارت است از:

ابراز درد

بسیاری از نوجوانان یا قادر به ابراز کلامی هیجانات و احساسات خود نیستند و یا گوش شنوایی برای صحبت در این باره ندارند. این هیجانات تلنبار شده در نهایت نوجوان را ترغیب می کند تا برای فرار از این بار سنگین به روش های نادرستی مثل خودزنی پناه ببرد.

مدیریت دوباره امور

نوجوان در شرایط بحرانی به دنبال روشی برای مدیریت و کنترل امور است و چه راهی آسان تر از خودزنی می تواند وجود داشته باشد. به این ترتیب توجه او از مشکل آزاردهنده به اتفاقی کمتر نگران کننده معطوف خواهد شد.

اعتیاد به خودزنی

تکرار چنین رفتاری می تواند با تجربه احساس سرخوشی همراه شده و در نهایت منجر به اعتیاد به خودزنی یا سایر رفتارهای آسیب زا شود.

رهایی از اضطراب

اتفاقات ناخوشایند با زنجیره ای از افکار آزاردهنده همراه است. نوجوان برای رهایی از این زنجیره تفکرات و احساسات منفی سراغ رفتارهای پر خطر چون سیگار کشیدن، اعتیاد و در نهایت خودزنی می رود.

تنبیه کردن نفس

کودکانی که در خانواده در معرض آزارهای کلامی و بدنی قرار می گیرند، در غیاب شخص آزارگر تلاش می کنند تا با انجام خودزنی خود را به نوعی تنبیه کرده و رفتار آزارگر را کپی برداری می کنند.

تنش در محیط خانواده

عدم آرامش و ثبات در خانواده، اعتیاد والدین، روابط عاطفی سرد و از هم گسیختگی روابط خانوادگی می تواند از دلایل تأثیرگذار در هدایت نوجوان به سمت رفتارهای پرخطر باشد.

اشکال مختلف خودزنی

خودزنی می تواند اشکال مختلفی داشته باشد، یک نوجوان معمولا از یک روش یا ترکیبی از چند روش برای خودزنی استفاده می کند که مهمترین آنها عبارتند از: سوزاندن، بریدن، سوراخ کردن، ضربه زدن به سر، نگارش حروف و نمادها روی بدن، مشت زدن به اجسام سخت، جلوگیری از درمان زخم ها به شکل عامدانه، خوردن قرص های آرامبخش و خواب آور به تعداد زیاد، مسموم کردن خود و …

برخورد با نوجوان خودآزارگر

حال که با علائم و دلایل خودزنی و خودآزاری آشنا شدید نوبت به مقابله با آن می رسد. این رفتارهای پرخطر نوجوانان ناراحتی والدین را نیز در پی خواهد داشت. ضمن این که ممکن است چنین رفتارهایی به مرور نوجوان را از  حالت نرمال خارج کرده و به یک فرد عصبی و مجنون تبدیل کند. والدین می توانند با افزایش شناخت از دوره نوجوانی و فرزند خود بیشترین سهم را در پیشگیری یا درمان نوجوان خودآزارگر داشته باشند. مهمترین کارهایی که والدین می توانند برای چنین نوجوانانی انجام دهند عبارتند از:

توجه به امنیت روانی

تنش های خانوادگی و رفتار سرد بیشترین تأثیر را روی بروز رفتارهای پرخطر از جانب نوجوانان دارند. فراهم کردن فضای امن و صمیمانه در خانه بهترین راه تأمین امنیت روانی نوجوان است.

وقت گذاشتن برای نوجوان

بهتر است که برای اختصاص دادن ساعاتی به نوجوان خود وقت خود را خالی کنید. شما می توانید در فعالیت های مورد علاقه او شرکت کنید و روابطی با کیفیت و تأثیرگذار با نوجوان داشته باشید.

ایجاد فضای گفتمان

اگر نوجوان فضای کافی برای گفتمان با والدین در اختیار داشته باشد او بدون ترس از قضاوت یا مواخذه می تواند از احساسات خود با والدین صحبت کند و هرچه این امکان بیشتر باشد احتمال خودزنی در او کاهش پیدا می کند.

مشاوره با روانشناس

بهترین و اصلی ترین راه برای مقابله با خودزنی یافتن ریشه آن است. معمولا نوجوانانی که درگیر این مسائل هستند از اختلالات روانی، افسردگی، اضطراب و … رنج می برند. بنابراین شما می توانید با مراجعه به موقع به روانشناس مهمترین مشکل فرزند خود را حل کنید.

گفتگو با مشاور با تجربه و متخصص روش های بسیاری را برای درمان خودزنی نوجوان به همراه دارد. در واقع چنین فرصتی به نوجوان کمک می کند که خود و پیرامون خود را بهتر بشناسد و برای رهایی از تنش های منفی به جای خودزنی به گفتگو با مشاور بپردازد.

جمع بندی

نوجوانی دوره ای پر مخاطره، بحرانی و چالش زا است. نگرش والدین به این دوره و واکنش های آنها به رفتارهای فرزند نوجوانشان می تواند در درستی یا مخاطره آمیز بودن رفتار آنها تأثیرگذار باشد. یکی از مهمترین بحران ها در این دوره حساس خودزنی در نوجوانان است که در صورت تجزیه و تحلیل درست از موقعیت و انجام راهکارهای درست و به موقع می توان از وقوع آن پیشگیری کرده و یا آن را درمان کرد.

Views: 418