مشاوره تحصیلی انتخاب رشته و آینده شغلی دانش آموزان

شاید بتوان گفت یکی از مهمترین و بحرانی ترین بخش های زندگی هر فرد، دوران دبیرستان است و سرآغاز تمام سرنوشت شغلی و تحصیلی او در آینده در همین زمان شکل می گیرد. از آنجایی که انتخاب رشته تصمیم بسیار حساسی است هدایت تحصیلی دانش آموزان به شیوه صحیح می تواند نقش موثری در آینده روشن آنها داشته باشد.

چرا که انتخاب رشته تحصیلی تا حدود زیادی آینده شغلی فرد را مشخص می کند در این مقاله قصد داریم به نقش مشاوره تحصیلی در انتخاب رشته و تاثیر آن بر شغل آینده دانش آموزان اشاره کنیم.

چه عواملی بر انتخاب رشته در دوران متوسطه دوم تاثیرگذار است

دانش آموزان سیستم آموزشی ایران تا پایه نهم تحصیلی به کسب دانش در زمینه های عمومی می پردازند، این دروس برطرف کننده نیازهایی است که آنان در زندگی روزمره به آن نیاز دارند، اما اهمیت این پایه تحصیلی زمانی بیشتر می شود که دانش آموز باید یکی از مهمترین تصمیمات زندگی خود را گرفته و دست به انتخاب رشته تحصیلی بزند. این انتخاب همان چیزی است که می تواند آینده او را روشن کند. حال سوال اینجاست که چه مسائلی در انتخاب رشته تاثیرگذارند و چگونه می توان رشته تحصیلی مناسب برای هر دانش آموز را تشخیص داد.

پاسخ به این سوال لزوم حضور یک مشاوره تحصیلی و امر هدایت تحصیلی دانش آموزان در این مقطع را روشن می کند.  انتخاب رشته معمولا تحت تاثیر عواملی چون علایق و توانایی‌هایش، شرایط و امکانات آموزشی موجود و ارتباط مشاغل موجود در جامعه با رشته‌های تحصیلی صورت می گیرد.

اگر دانش آموزی بدون آگاهی و علاقمندی رشته تحصیلی را انتخاب کند، در آینده دچار دلسردی، افت تحصیلی و حتی در مواردی تصمیم به ترک تحصیل می شود. از طرفی در صورت ادامه یافتن تحصیل تا مقاطع دانشگاهی ممکن است فرد دست به انتخاب شغلی بزند که هیچ ارتباطی با دانش و رشته تحصیلی او ندارد و این به معنای عدم تخصصی بودن مشاغل در این افراد. در واقع می توان این گونه بیان کرد که شناخت رشته تحصیلی و علاقمندی به آن می تواند حس مسئولیت پذیری، اشتیاق به آموزش و کسب مهارت های لازم برای ورود به اجتماع را در فرد ایجاد کند.

کارشناسان معتقدند که هدایت تحصیلی صحیح توسط شخص با تجربه و کارآمد مانع از هدر رفتن استعدادها، توانایی ها و علاقمندی های دانش آموز شده و رضایت از رشته تحصیلی، آینده شغلی موفق تر، درآمد بهتر و رضایت و آرامش فردی  در زندگی را به همراه خواهد داشت.

نقش تعیین کننده مشاوره تحصیلی در انتخاب رشته

نباید از نظر دور داشت که مسئولیت اصلی انتخاب رشته تحصیلی بر عهده خود دانش آموز خواهد بود، در این میان والدین، مسئولان مدرسه، معلمان و مشاورین تحصیلی تنها نقش هدایتگر و مشاور را خواهند داشت.

بنابراین هدایتگر تحصیلی باید با افزایش آگاهی و جمع آوری اطلاعات دقیق و همچنین مشاوره حضوری با دانش آموزان این مقطع به آنها کمک کند تا به آگاهی و شناخت دقیق از خود و رشته تحصیلی که قرار است در آن به کسب علم مشغول شوند و آینده شغلی که در این راه در مسیرشان قرار میگیرد برسند. می توان گفت عدم ارائه مشاوره تحصیلی در این خصوص سبب انتخاب رشته ای احساسی و بر اساس فاکتورهایی چون سنت های خانوادگی ، کلاس اجتماعی رشته های تحصیلی و شغل های مرتبط با آنها در آینده و رقابت یا همسویی با دوستان خواهد شد.

بنابراین می توان نتیجه گرفت این مسئولیت خطیر بر عهده سیستم آموزشی کشور است که با توجه به نقش مهم مشاوره تحصیلی در دستیابی به اهداف بلند مدت آموزشی و انتخاب صحیح رشته تحصیلی و در پی آن انتخاب رشته در دانشگاه و انتخاب شغل، استخدام مشاورین با تجربه و با مسئولیت را در دستور کار قرار داده و اهمیت هدایت تحصیلی دانش آموزان در این خصوص تبیین شود.

هدف کلی از هدایت تحصیلی دانش آموزان در پایه نهم تحصیلی

هدف اصلی از هدایت تحصیلی انتخاب رشته مناسب تحصیلی متناسب با توانمندی ها و علاقمندی های شخص دانش آموزاست. در این پایه تحصیلی مشاوره تحصیلی سعی میکند با شناخت دقیق از توانایی ها و علاقمندی های دانش آموزان از طرق مختلفی چون مشاوره حضوری و یا فرم های نظرسنجی بستر مناسب برای راهنمایی و آگاهی بخشیدن در خصوص رشته های مختلف تحصیلی موجود برای دانش آموزان فراهم شود.

در واقع باید گفت هدایت تحصیلی عبارتند از یک فرایند ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش‌آموزان در جهت کمک  به آشنایی با استعدادها، علایق، توانایی‌ها و ویژگی‌های شخصیتی خود به وسیله راه هایی چون مشاوره فردی، گروهی، ارزیابی‌ها، مصاحبه‌ با والدین و تکمیل چک‌لیست‌های مربوط از یک طرف و شناخت از شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی، حرفه و مشاغل مورد نیاز جامعه از طریق ارائه بروشورها، بولتن‌ها، اطلاعات آماری از مشاغل و نیازهای جامعه در برنامه درسی رسمی و غیررسمی برای انتخاب آگاهانه شاخه و رشته تحصیلی . این تعریف دقیقا تمام ضروریات انتخاب رشته حساس و موثر در پایه نهم متوسطه را به خوبی بیان می کند.

چه عواملی مسبب انتخاب رشته ناآگاهانه و اشتباه از سوی دانش آموزان است

اگر هدایت تحصیلی دانش آموزان پایه نهم به درستی صورت نگرفته و انتخاب رشته مناسب با علاقمندی ها و تواناهایی های فرد نباشد، این مسئله تاثیر بلندمدتی در زندگی او خواهد داشت. در این بخش به قصد داریم به مسائلی بپردازیم که یک انتخاب رشته اشتباه را رقم می زنند. این فاکتورها عبارتند از :

– انتخاب رشته توسط والدین :

این مسئله موجب تمرکز دانش‌آموز بر یک رشته و حرفه خاص شده و از بررسی سایر رشته‌ها و مشاغل بازمی‌ماند. برای مثال خانواده هایی که به طور سنتی همگی در یک رشته درس می خوانند و یا یک رشته خاص را دارای کلاس اجتماعی می دانند و یا به امید انتخاب شغلی مشخص علاقه دارند فرزندشان در رشته ای خاص تحصیل کند. به این ترتیب عدم توجه به استعدادها و توانمندی‌های فرزندشان موجب انتخاب اشتباه رشته و از بین رفتن خلاقیت، انگیزه و رشد دانش آموز خواهد شد.

– انتخاب رشته ای خاص بر اساس باورهای غلط و آینده شغلی :

بسیاری از دانش آموزان تحت تاثیر باورهای غلطی که غالبا توسط محیط اطراف به آنها تحمیل می شود دست به انتخاب رشته ای میزنند که هیچ شناخت و علاقه ای به آن ندارند. برای مثال به امید کسب درآمد بالا در آینده و کسب مشاغلی چون مهندسی و پزشکی اقدام به تحصیل در رشته تجربی یا ریاضی فیزیک می کنند.

– انتخاب رشته بر اساس ضعف یا قوت دانش آموز در یک درس خاص :

دانش‌آموزی که صرفاً به ‌دلیل گرفتن نمره خوب در درسی، جذب رشته مربوط می‌شود ممکن است پس از ورود به آن رشته متوجه شود که علاقه چندانی ندارد یا مشاغل مربوط به آن رشته سنخیتی با آنها ندارد. یا برخی از دانش آموزان برای فرار از دروس سختی چون فیزیک یا ریاضی تن به انتخاب های غلطی می زنند که با شخصیت و علاقمندی های آنها تفاوت زیادی دارد.

– مشکلات عاطفی و خانوادگی:

گاهی استرس و فشارهای روانی در پی ناآرامی ها در خانواده و باعث تضعیف روحیه دانش آموز شده و او را وادار به انتخاب اشتباه می کند.

–  تأثیر‌پذیری از دوستان:

این مسئله ای به شدت شایع در میان دانش آموزان که تحت تاثیر دوستان نزدیک خود بدون در نظر گرفتن ویژگی های فردی و تحصیلی و آگاهی دقیق دست به انتخاب رشته می زنند.

– مشاوره با افراد ناآگاه:

گاهی مشورت کردن با افرادی که آگاهی لازم از مسائل مربوط به انتخاب رشته ندارند سبب انتخاب نادرست  می شود.

نتیجه گیری

با توجه به نکات ارائه شده در مقاله می توان به نقش مهم و کارآمد مشاوره تحصیلی در پایه نهم و اهمیت آن  در سرنوشت بلند مدت دانش آموزان پی برد. بنابراین می توان گفت مشاور تحصیلی پل ارتباطی بین دنیای دانش آموز، خانواده و مدرسه است. با یک هدایت تحصیلی دقیق و آگاهانه و در پی آن انتخاب رشته مناسب برای دانش آموزان پایه نهم می توان به انگیزه و علاقمندی آنها برای رشد و تعالی در مسیری که استعداد و علاقمندی های آن ها در آن قرار دارد و در نتیجه تحصیلات مرتبط با شغل و موفقیت های شغلی در آینده سهیم بود. این رضایت از درآمد و شغل خود پایه ریز جامعه ای پویا، سرشار از آرامش و تخصص گرا خواهد بود که تاثیر آن در پیشرفت کشور به مراتب بسیار بیش از آن چیزی است که به نظر می رسد.