اصول مشاوره در مقاطع مختلف تحصیلی

به لطف پیشرفت علوم انسانی و اهمیت ویژه مشاوره در سال های اخیر شاهد رشد چشمگیر استقبال از مشاورین تحصیلی چه در مدارس و چه به صورت استفاده از خدمات مشاوره مراکز خدماتی هستیم. بنابراین با توجه به موقعیت شغلی حساس این گروه از مشاورین بهتر است به تفصیل در مورد وظایف و عملکرد مشاورین تحصیلی در مقاطع مختلف آموزشی صحبت شود. در این مقاله قصد داریم در خصوص شرح وظایف مشاوره تحصیلی در مقاطع مختلف و همچنین ایده های جدید و اثر گذار تیم مدرسانه در مشاوره های تحصیلی صحبت کنیم.

اصول مشاوره در مقطع ابتدایی

همانطور که می دانیم مقطع ابتدایی اولین اجتماعی است که کودکان بعد از خانواده به آن وارد می شوند، بنابراین نقش مشاور و هدایتگر در این مقطع بسیار پر اهمیت خواهد بود.

همانطور که از نامش پیداست مشاوره به معنای خواستن نظر تخصصی یک شخص در زمان انجام دادن کاری است، از آنجایی که در مقطع ابتدایی کودکانی که مشاوره می گیرند میانگین سنی ۶ تا ۱۱ سال دارند باید گفت تعامل بین مشاور و دانش آموز حرف اول را می زند. دانش آموز دبستانی باید آنقدر به مشاور احساس نزدیکی کند تا بتواند از مشکلاتش با او صحبت کرده و با توجه به راهنمایی های مشاور امکانات، محدودیت ها و استعدادهایش را شناخته و در جهت رفع مشکل بکوشد. از آنجایی که کودکان ابتدایی نسبت به دانش آموزان در مقاطع تحصیلی سن و تجربه کمتری دارند نقش مشاوره تحصیلی در کنار این دانش آموزان بسیار پررنگ تر خواهد بود.

با توجه به اینکه دانش آموزان مقطع ابتدایی ارتباط نزدیکی با معلمان خود دارند می توان با استفاده از برگزاری کلاس های آموزشی برای معلمان این پایه از نقش کلیدی آن ها در مشاوره دانش آموزان بهره برد.

مشاوره های گروهی و مشاوره های فردی هرکدام به نوبه خود در این مقطع کاربرد دارند، استفاده از تست های کشف استعداد، هوش و خودشناسی می توان در مشاوره های گروهی استفاده کرد و بررسی مشکلات، بررسی دلایل افت تحصیلی یا مشکلات روانی و  عاطفی دانش آموز را در جلسان خصوصی انجام داد.

تعامل مثبت و سازنده میان مشاور و خانواده در مقطع ابتدایی یکی از اصلی ترین نقش ها در بهبود و کارایی مشاوره در این مقطع را داراست. از آنجایی که والدین کودکان ابتدایی اغلب مادر و پدرهای جوان و کم تجربه ای هستند، مشاوره با خانواده ها نیز می تواند بسیار نتیجه بخش باشد که ما در مدرسانه برای مشاوره با کودکان بیشتر روی صحبت و راهنمایی با والدین متمرکز هستیم و اگر این والدین از خدمات تدریس خصوصی مدرسانه استفاده کنند مشاور با معلم این دانش آموز در ارتباط بوده و کنترل بهتری روی دانش آموز خواهد داشت.

اصول مشاوره در مقطع متوسطه اول

دوره متوسطه اول همان دوران راهنمایی در نظام قدیم آموزشی است. در نظام آموزشی جدید دانش آموزان بعد از گذراندن دوران ابتدایی وارد دوره متوسطه اول می شوند، این دوره آموزشی شامل پایه های هفتم، هشتم و نهم تحصیلی است. این دوره یکی از حساس ترین دوره های زندگی هر دانش آموزی است و می توان گفت پایه گذار بنای زندگی آینده او خواهد بود. در این دوره دانش آموز از دوران کودکی به دوران پر چالش نوجوانی می رسد و همین مسئله نشان دهنده اهمیت حضور مشاور در کنار دانش آموزان در دوره متوسط اول است. بسیاری از استعدادهای نوجوانان در این دوره مشخص می شود، علاقمندی ها و گرایش ها به شکوفایی میرسند و می توان گفت در همین دوره است که انتخاب رشته تحصیلی و گرایش به شغل آینده در نوجوان شکل می گیرد. بنابراین شاید بتوان گفت مهمترین وظیفه آموزشی و تربیتی در این دوران کمک به دانش آموزان در راه شناخت خود، استعدادها و توانایی ها و جامعه ای است که قرار است در آن وارد شود.

یکی دیگر از مهمترین کاربردهای مشاوره تحصیلی در مقطع متوسطه اول، کمک به انتخاب رشته در پایه نهم دانش آموزان است. هدایت تحصیلی درست و کارآمد در این مقطع به دانش آموز کمک می کند تا رشته تحصیلی موفقی را با توجه به استعدادها و عملکردهایش در دوران متوسطه اول داشته باشد. مطمئنا انتخاب رشته در سال نهم یکی از مهم ترین تصمیم گیری های دانش آموزان است که نقطه عطفی در زندگی آنان محسوب می شود، چرا که بسیاری از دانش آموزان با یک انتخاب نا آگاهانه و اشتباه در خوشبینانه ترین حالت در رشته ای ادامه تحصیل می دهند که هیچ علافه ای به آن ندارند و این مسئله پیش زمینه افت تحصیلی، ترک تحصیل و یا یک زندگی ناخوشایند را برایشان رقم می زند. بنابراین هدایت تحصیلی در این مقطع به دانش آموز کمک میکند تا انتخاب آگاهانه ای داشته باشد.

نقش مشاوره های فردی در این مقطع بسیار حائز اهمیت است، اصولا با توجه به رسیدن دانش آموزان به دوران بلوغ در این مقطع تحصیلی درگیری های عاطفی و مشکلات خانوادگی در این دوران دلیل عمده افت تحصیلی در دانش آموزان است و از طرفی گرایش به اخلاقیات منفی نظیر اعتیاد و یا ارتباط با جنس مخالف در این سن ظهور پیدا می کند بنابراین مشاوره گروهی در زمینه آگاهی دادن از نظر عاطفی و برگزاری تست ها و آزمون های خودشناسی و گرایش های رفتاری در این دوره بسیار اهمیت می یابند.

برگزاری دوره های مشاوره برای خانواده دانش آموزان در این مقطع نیز می تواند به تعامل مثبت خانواده و فرزند نوجوان کمک بسیاری کرده و آرامش روانی دانش آموزان را در پی داشته باشد. مدرسانه برای این گروه سنی به غیر از مشاوره هایی که در بالا ذکر شد برای پرورش شخصیت این دانش آموزان برنامه های جالبی دارد که می توان به دوره های زیر اشاره کرد

• خلاقیت در حل مسئله به روش TRIZ
• پرورش شخصیت دانش آموز موفق
• آموزش افزایش هوش مالی
• راه اندازی و مدیریت کسب و کار دانش آموزی

اصول مشاوره در دوره متوسطه دوم

دوره متوسطه دوم شامل سال های تحصیلی دهم، یازدهم و دوازدهم می شود. شاید بتوان گفت مهمترین اثر مشاوره تحصیلی در این دوره ، مشاوره کنکور برای دانش آموزان سال دوازدهم است. شرکت در کنکور و انتخاب رشته برای این دانش آموزان بزرگترین چالش زندگی در این سن است. بنابراین یک مشاور تحصیلی به راحتی می تواند با شناخت کامل از دانش آموزان به آنها کمک کند تا هم به آرامش و ثبات فکری قبل از کنکور دست پیدا کنند و هم بتوانند با توجه به علایق خود و آینده شغلی که در فکر خود دارند انتخاب رشته کنند.

شاید بسیاری از ما در رشته ای که به آن علاقه نداشتیم تحصیل کردیم، پیش رفتیم و مدرک تحصیلی دریافت کردیم، اگرچه بسیاری از ما در میانه راه درس را رها کردند، آنهایی که مدرک گرفتند چون بدون علاقه وارد رشته تحصیلی شدند تخصصی ندارند، اینگونه می شود که دنیای این روزهای ما پر شده است از آدمهایی که سرجای خود نیستند و آسایش روانی ندارند.

مهمترین وظیفه مشاور تحصیلی پایه دوازدهم در برگزاری مشاوره های گروهی و فردی برای دانش آموزان رشته های مختلف کلاس دوازدهم و شرح شرایط شغلی و رشته هایی که در آینده انتخاب خواهند کرد برایشان روشن سازی کند. شاید بتوان گفت وظیفه مشاور در این پایه تحصیلی به مراتب از تمام همکارانش سخت تر است. ما در مدرسانه به غیر از شرح شرایط شغلی و رشته های مختلف تحصیلی بیشتر سعی در هدایت تفکر دانش آموزان متوسطه دوم را داریم. ما در مشاوره های تک به تک در پی کشف اهداف و چرایی دانش آموزان دهم و یازدهم و دوازدهم هستیم و سعی داریم آنها را بیشتر از رشته تحصیلی یا صرفا” یک شغل به خودشان معرفی کنیم.

با توجه به مطالب ارائه شده در این مقاله می توان متوجه شد که نقش یک مشاور تحصیلی در تمام مقاطع تحصیلی بسیار حائز اهمیت است و در هر دوره ای از تحصیل اگر دانش آموزان تحت مشاوره و هدایت درست قرار داشته باشند، انتخاب های بهتری دارند، پیشرفت تحصیلی خواهند داشت و تعامل بهتری با خانواده و اجتماع برقرار خواهند کرد.

نمونه مشاوره تحصیلی و برنامه ریزی درسی پایه هشتم در مدرسانه