اصطلاح “انضباط کودک” به مجموعه ای از قوانین یا شیوه ها برای اصلاح رفتارهای غلط، نافرمانی کودک و ایجاد یک کد رفتاری صحیح در کودکان اشاره دارد. اگرچه داشتن انضباط برای بچه ها بسیار مهم است، اما مهمتر از آن پیروی از روش های صحیح برای ایجاد این انضباط است. تحقیقات نشان می دهد که هر شکلی از تنبیه بدنی بر کودکان تأثیر منفی می گذارد و در مقابل، ارتباط کلامی می تواند روشی مؤثرتر بوده و نظم و انضباط را به شیوه ای مثبت در کودکان تقویت کند. ما در این مقاله به بیان نکات و استراتژی های مفید و کاربردی برای ایجاد انضباط در کودکان می پردازیم.
استراتژی های انضباطی که بهترین عملکرد را دارند
ابتدا باید بگوییم اهمیت انضباط به این معنا نیست که برای هر کار اشتباهی فرزندتان را تنبیه کنید. روش های آموزشی خوبی وجود دارد که شما می توانید به کمک آنها نظم و انضباط را در زندگی فرزند خود جاری کنید. می دانیم که ایجاد نظم از جمله خصایلی است که در زندگی و آینده هر فرد تأثیرگذار بوده و به نوعی سبک زندگی او را تشکیل می دهد.
در ادامه به چند راهکار کاربردی برای ترویج نظم در کودکان می پردازیم.
۱٫ الگوسازی
کودکان برای انجام هرکاری به الگو نیاز دارند. نظم و انضباط هم از این قاعده مستثنی نیست. شما باید الگوی رفتاری فرزند خود باشید. کودکان تمایل دارند که بسیاری از رفتارها را از والدین خود بیاموزند. بسیاری از عادات رفتاری خوب می تواند بخشی از سبک زندگی آنها باشد. پس سعی کنید الگوی خوبی برای کودک خود بسازید.
۲٫ در مورد پیامدها بحث کنید
قوانین واضح و روشنی را در مورد پیروی از برخی قوانین و انجام کارها به روشی خاص و با ثبات وضع کنید، مثلا رفتن به رختخواب فقط پس از مسواک زدن یا تماشای تلویزیون تنها پس از انجام تکالیف. اگر این قوانین رعایت نشد، عواقب آن را به فرزندان خود گوشزد کنید. به عنوان مثال، در صورت عدم رعایت قوانین ممکن است دسترسی به یک اسباب بازی را برای مدتی محدود کنید. حتما عواقب بی انضباطی را با کودک در میان بگذارید تا وقت اعمال آنها کودک شگفت زده نشود. به خاطر داشته باشید که برای جلوگیری از ایجاد یک تصویر منفی از این پیامدها، این اقدامات را «عواقب عدم توجه به قوانین» بنامید نه مجازات.
۳٫ حد و حدود را مشخص کنید
ایجاد نظم و انضباط با محدودیت ها و مرزهای روشن همراه است. به یاد داشته باشید که محدودیت ها باید متناسب با سن کودک باشند تا برای او قابل تحمل بوده و در صورت عدم رعایت آنها کودک بتواند عواقب آن را تحمل کند. مثلا برای هر نافرمانی دو اخطار در نظر بگیرید و بعد از اخطار نهایی عواقب آن را پیاده سازی کنید.
برای پاسخ به رفتارهای چالش برانگیز فرزندتان، از جملات «من» استفاده کنید. به عنوان مثال، بگویید: “من دوست ندارم وقتی این کار را انجام می دهی”
۴٫ توجه کنید
اگر فکر می‌کنید فرزندتان خودکنترلی ندارد، شاید لازم است فرزندتان را به دقت زیر نظر داشته باشید و به هر کاری که می کند یا می گوید توجه کنید. توجه نیز برای بررسی موانعی که فرزندتان در نظم و انضباط با آن مواجه است و تقویت هرگونه رفتار مثبت ضروری است.
۵٫ شنونده خوبی باشید
نظم و انضباط به این معنا نیست که کودک شما باید در پیروی از دستوراتی که می دهید شنونده محض باشد. شما باید راه ها و فرصت های کافی برای بیان افکار را در اختیار کودک قرار دهید و خودتان با دقت به حرف های او گوش کنید. گاهی اوقات، ممکن است در خلال صحبت ها به سرنخ هایی در مورد دلایلی که فرزندتان در پیروی از قوانین خاص مشکل دارد و اینکه چگونه می توانید رویکرد خود را بر این اساس تغییر دهید، دست پیدا کنید. ضمن این که چنین رفتاری روند انضباط بخشیدن را کمی دموکراتیک تر می سازد و به کودک اجازه می‌دهد تا خود انضباطی را در این فرآیند بیاموزد.
به فرزندان خود بیاموزید که احساساتی مانند نا امیدی، غم و عصبانیت را شناسایی کرده و در مورد آنها بیاموزند. این کار به آنها کمک می کند تا با احساسات خود آشنا شده و در شرایط مناسب احساسات خود را به خوبی کنترل کنند.
۶٫ نارضایتی خود را کاملا نشان دهید.
هنگام تنبیه کودک، نارضایتی خود را نشان دهید. اگر فرزندتان به اصول رفتاری پایبند نیست، نشان دهید که آن را قبول ندارید. کودک را از انجام چنین رفتاری در آینده منصرف کنید و به او بگویید که این کارها باعث ناراحتی شما می شود.
۷٫ رفتار خوب آنها را تأیید کنید
وقتی فرزندتان برنامه منظمی را دنبال می کند، نشان دهید که متوجه این عمل شده اید و او را به خاطر رفتارش تحسین کنید. این کار آنها را تشویق می کند تا برای هر عمل و فعالیتی همین رفتار را اتخاذ کنند. تشویق کردن به موقع یک عمل، احتمال تکرار آن را در آینده بیشتر می کند.
۸٫ آنها را مشغول نگه دارید
در اغلب موارد مشغول نگه داشتن فرزندان با فعالیت ها و وظایف باعث می شود که آنها به شکل خودکار منضبط باشند. زمانی که فرزند شما در طول روز درگیر فعالیت های متعددی باشد، برای انجام تمام آن فعالیت ها باید از یک برنامه زمان بندی مشخص پیروی کند که در نهایت منجر به یک رفتار منظم و روتین در او می شود.
چگونه یک کودک را منضبط کنیم؟
منضبط ساختن کودکان نیازمند شیوه های متعددی است که باید با توجه به رده سنی آنها اتخاذ شود. در ادامه به تفصیل در مورد هریک از رده های سنی صحبت خواهیم کرد:
کودک نوپا
- استراتژی تایم اوت: این یک روش راهبردی برای کودکان نوپا تا سن ۴ سالگی است. مثلا اگر کودکتان اتاق را به هم ریخته است به او بگویید من تا ۲۰ می شمارم و تو باید در این زمان اتاق را مرتب کنی.
- عدم توجه به کج خلقی: اغلب کودکان در سنین پایین برای به دست آوردن آنچه می خواهند به کج خلقی متوسل می‌شوند. متوقف کردن آنها برای والدین یک چالش بزرگ است چرا که ممکن است رفتار آنها تشدید شده و مدت طولانی تری به گریه و زاری بپردازند. دفعه بعد که فرزندتان بداخلاقی کرد، او را نادیده بگیرید و به او بگویید که این کارش را قبول ندارید. اگر با آنها درگیر شوید یا به آنها توجه کنید، این رفتار ناخواسته را تقویت می کنید و مطمئن باشید که آنها آن رفتار را بیشتر انجام می دهند.
- صبور باشید: گاهی اوقات والدین خونسردی خود را از دست می دهند و زمانی که کودکان از قوانین آنها پیروی نمی کنند شروع به تنبیه او می کنند. باید از این امر اجتناب کرد. باید صبور بودن را تمرین کنید. باید به کودک اجازه دهید که بهفمد چرا رعایت نظم و انضباط مهم است. گاهی واقعا نیاز است که صبور باشید و به کودک اجازه دهید کاوش کند
- آزادی انتخاب: کودکان دوست دارند مستقل باشند. آنها بزرگترهای اطرافشان را تماشا می کنند که خودشان تصمیم می گیرند و از انجام همین کار لذت می برند. به آنها اجازه دهید تا تصمیمات کوچکی برای خود بگیرند، مانند انتخاب لباس یا بازی هایی که می خواهند برای آن روز انجام دهند. تشویق کودکان به انتخاب‌های کوچک می‌تواند به تقویت مهارت‌های حل مسئله آنها کمک کند و باعث شود آنها احساس استقلال بیشتری کنند.
کودکان در سنین پیش دبستانی
- دستورالعمل های تکراری را محدود کنید: حرف های خودتان را بارها و بارها تکرار نکنید. یک هشدار بدهید و اگر رعایت نکردند کمی بیشتر تاکید کنید. اگر مدام به تکرار ادامه دهید، هشدار دادن شما ارزش خود را از دست می دهد و در نهایت کودک عصبانی می شود.
- آنها را به رسمیت بشناسید: کودک در این سن نیاز دارد که مدام مورد تأیید و تحسین قرار گیرد. بنابراین اگر کودک شما رفتار خوبی دارد، منظم است، مسئولیت پذیر است و … با تحسین و تعریف می توانید این رفتارها را تقویت کنید. این رفتار شما باعث می شود آنها احساس قدردانی کنند و آنها را وادار می کند تا بیشتر تلاش کنند رفتار خوبی داشته باشند و در نهایت باعث می شود سبک زندگی درست تری را انتخاب کنند. نشان دادن همدلی و مهربانی با کودکان هنگام ارتکاب اشتباه یا رفتار نامطلوب، نیز بسیار مهم است. این رویکرد حس درک و حمایت از کودک را تقویت می کند و در عین حال یادگیری و رشد او را نیز تسهیل می کند.
- خودتان الگو باشید: اگر می خواهید فرزندتان عادت های خوبی داشته، منظم باشد و به روش‌های شما احترام بگذارد، باید خودتان الگوی او باشید. هیچ کس به اندازه والدین الگو و الهام بخش کودکان نیست. به این ترتیب بچه ها سریع تر یاد می گیرند. نگاه کردن به شما زمانی که در حال انجام کارهایی هستید که مدام به کودک دستور می دهید و یادآوری می کنید، به آنها این فرصت را می دهد که شاهد مزایای نظم و انضباط نیز باشند. مثلا وقتی از بیرون به منزل برمی گردید، لباس هایتان را منظم و مرتب در کمد بچینید. دست هایتان را بشویید و سپس به کارهای دیگر برسید تا کودک یاد بگیرد که باید بعد از مدرسه لباس هایش را مرتب کند، دستهایش را بشوید و سپس سر میز ناهار حاضر شود.
کودکان مدرسه ای
- رویکرد آموزشی: این رویکرد بر این نکته تاکید دارد که به فرزندتان اجازه دهید در حین یادگیری سرگرم شوند. این بیشتر برای کودکانی استفاده می شود که دامنه توجه بسیار کوتاهی دارند. استفاده از روش های سخت انضباطی برای آموزش تنها گزینه نیست. نظم و انضباط می تواند شامل روش های سرگرم کننده و ساده تر برای یادگیری باشد، مثلا یادگیری از طریق داستان ها، انیمیشن ها، بازی ها و …
- استراتژی بازبینی: به کودک اجازه دهید تمام فعالیت های انجام شده در پایان روز را بازبینی کند. به این ترتیب، آنها خواهند دانست که چقدر سازنده بوده اند و چگونه می توانند روز بعد پیشرفت کنند. مثلا از آخرین کاری که انجام داده اند به عقب برگردند و تک تک کارهای انجام شده را بشمارند.
- پیامدها: کودکان باید در مورد عواقبی که در صورت عدم پایبندی به قوانین و مقررات با آن مواجه خواهند شد، بدانند. علاوه بر این، هنگامی که کودک شما از دایره نظم خارج می شود، نباید اجازه دهید این کار برای او تکرار شود زیرا ممکن است کودک را تشویق کند که مجددا به همان روش ادامه دهد. می‌توانید به بچه ها در سنین مدرسه دقیقا توضیح دهید که چه اشتباهی انجام داده اند و چرا این کار درست نیست. کودکان در این سن استدلالات اخلاقی را به خوبی درک می کنند.
پیش از نوجوانی
- قاطع باشید: باید به قول خود پایبند باشید. وقتی چیزی را دستور می دهید، با صدای بلند و واضح در مورد آن صحبت کنید و در هر شرایطی آن را رعایت کنید. اگر خودتان را جدی نگیرید، فرزندتان نیز هرگز آن را یاد نخواهد گرفت. بنابراین به قول خود حتما عمل کنید و به کودک بگویید که چقدر جدی هستید وقتی از او می خواهید نظم را رعایت کند. برای القای احساس امنیت، مهم است که در هنگام آموزش به حرف های خود عمل کنید و به آنها نشان دهید که واقعاً به رفتارها و اعمال آنها اهمیت می دهید.
- استراتژی «موکول به بعد»: در این استراتژی شما برای انجام کارها به فرزند خود فرصت می دهید. گاهی ممکن است کودک در لحظه نتواند دستور شما را انجام دهد. مثلا اتاقش به هم ریخته و او مشغول انجام تکالیفش است. در چنین مواردی به او اجازه دهید که کارش را به بعد موکول کند. مثلا بگویید بعد از تکالیف کمی استراحت کن و بعد اتاقت را مرتب کن.
- مذاکره: در سنین قبل از نوجوانی ایجاد ارتباط کلامی با کودکان یک امر بسیار مهم و ضروری است. اغلب آنها از این کار لذت می برند چرا که به آنها القا می کنید که مهم هستند. مذاکره کردن در مورد قوانین و مقررات در چنین شرایطی مطمئنا به نفع شما خواهد بود. شما می توانید در مورد شرایط و عواقب پیروی نکردن از یک روال منظم و نحوه پاداش دادن به کودک در صورتی که همه چیز را درست انجام دهد، با او مذاکره کنید.. این امر می تواند روند نظم و انضباط را برای کودک جذاب تر کند. از او در مورد تنبیه ها و تشویق ها بپرسید. نظرش را در مورد روش هایی برای انجام دادن به موقع کارها جویا شوید.
- خیلی قاطع نباشید: کنترل بیش از حد بر یک کودک در حال رشد تنها منجر به روابط تلخ و عدم ایجاد اعتماد می شود. به فرزندتان اجازه دهید کنترل بسیاری از کارهای خود را در دست بگیرد و زندگی را کمی به شیوه خود اداره کند. اگر سعی کنید بر هر کاری که انجام می دهند کنترل داشته باشید، ممکن است از شما فاصله بگیرد.
- انتظارات مناسبی داشته باشید: انتظارات غیر واقعی را به نوجوان تحمیل نکنید. بگذارید احساس امنیت کنند و به خاطر آنچه که مطابق با توانایی هایشان به دست می آورند، مورد تحسین قرار گیرند. اگر استانداردهای خود را خیلی بالا ببرید، ممکن است آنها هرگز احساس موفقیت نکنند و از انجام دادن کارها دلسرد شوند. هنگامی که یک نوجوان در برآوردن انتظارات با مشکل مواجه است، هدایت مجدد تمرکز او به سمت نقاط قوت و توانایی هایش بهترین راه است. این تغییر مسیر می تواند اعتماد به نفس آنها را افزایش داده و به آنها احساس موفقیت بدهد.
- دستاوردهای آنها را تحسین کنید: بگذارید بدانند که برای همه کارهای خوبی که انجام داده اند مورد تشویق قرار می گیرند. حتی اگر دستاوردهای آنها در این مسیر بسیار کوچک باشد، باید سعی کنید که احساس خوبی نسبت به آن داشته و آنها را برای عملکرد بهتر تشویق کنید.
سوالات متداول
- مهمترین قوانین انضباطی کودکان چیست؟
قوانین انضباطی مرتبط با کودکان در پنج حوزه مورد توجه هستند که مهمترین آنها عبارتند از:
– انضباط مبتنی بر حد و حدود: مثلا به کودکان می گویید که وسایلشان را در جای خود بگذارند اما اجازه ندارند که اسباب بازی هایشان را پرت کنند. در واقع برای آنها حد و حدودی را در مورد کارها و رفتارها تعیین می کنید.
– نظم و انضباط ملایم: به آنها حق انتخاب بدهید و قوانینی را از قبل تعیین کنید تا در صورت نیاز به یکی از آنها پایبند باشند. مثلا به او بگویید باید لباسشان را خودشان بشویند و اتو کنند، کمدها را مرتب کنند و یا در تمیز کردن انباری به شما کمک کنند. آنها مختار هستند که برخی از این کارها را به عنوان وظیفه همیشگی خود انتخاب کنند.
– انضباط مثبت: تعیین و درک علت رفتار نادرست و تشویق کودکان به انجام کار بهتر با مشارکت در ایجاد راه حل، به جای سرزنش کردن آنها.
– کنترل احساسات: آموزش کودکان به درک احساسات و کنترل کردن آنها
– اصلاح رفتار: هشدار دادن و پایبندی به قوانین و در عین حال قاطعیت تا زمانی که رفتار خود را اصلاح کنند.
۲٫ آیا فریاد زدن سر کودک کارساز است؟
فریاد زدن بر سر یک کودک باعث می شود به صورت موقت رفتار خود را متوقف کند، اما ممکن است در درازمدت کارساز نباشد. ضمن این که فریاد زدن مداوم بر سر کودک می تواند منجر به ایجاد استرس در او شود که در نهایت بر سلامت روان و عملکرد آنها در مدرسه تأثیر می گذارد.
۳٫ وقتی کودک بدرفتاری می کند چگونه آرام بمانم؟
نکات زیر می تواند به شما در حفظ آرامش کمک کند:
– لحظه ای مکث کنید، چشمان خود را ببندید و نفس عمیقی بکشید
– چند دقیقه دور شوید تا احساسات خود را کنترل کنید.
– وقتی کودک بدرفتاری می کند با او درگیر نشوید.
Visits: 91
